عناصر تشکیل دهنده میدان نقش جهان عبارتند از: کاخ عالی قاپو، مسجد شیخ لطف الله، بازار، مسجد امام.در این میان مسجد شیخ لطف الله و کاخ عالی قاپو، رو به روی هم قرار گرفته اند. کوچک بودن مسجد شیخ لطف الله که رو به روی کاخ عالی قاپو قرار گرفته، باعث شده که در مورد ارتباط این دو بنا، افسانه هایی را به پا سازند. اگر به راهنمایان محلی این دو بنا رجوع کنیم خواهند گفت که در زیر میدان نقش جهان تونلی ساخته اند که این تونل بین مسجد شیخ لطف الله و عالی قاپو حفر شده است تا زنان شاه عباس از درون این تونل عبور کنند و به مسجد شیخ لطف الله و عالی قاپو برسند. اما آیا واقعا زنان شاه عباس برای رفتن از کاخ به مسجد از این تونل مخفی عبور می‌کرده اند؟مسجد شیخ لطف الله، بر خلاف مساجد اصفهان حیاط ندارد
و مناره ای هم برای آن نساخته اند.
البته دلیل این موضوع این بوده است که این مسجد در آن دوران، محل عبادت درباریان بوده است و به همین دلیل بر بالای آن مناره ای ساخته نشده است تا مردم عام به این مسجد نیایند.
رنگ کاشی‌های گنبد این
مسجد هم بر خلاف دیگر مساجد ایران به رنگ نخودی است
شگفتی‌های دیگر معماری این گنبد، تغییر رنگ آن در زمان‌های مختلف روز است، طوریکه که صبح‌ها خاکی رنگ، در ظهر صورتی و در غروب خاکستری رنگ می‌شود. ارتفاع این گنبد از سطح زمین ۳۲ متر است.
کاخ عالی قاپو در میدان نقش جهان اصفهان و روبروی مسجد شیخ لطف الله قرار دارد. پس از تغییر پایتخت صفویان از قزوین به اصفهان، شاه عباس دستور ساخت این بنای تاریخی را صادر کرد. اما ساخت نهایی بنا به شکل کنونی، در حکومت قاجار به پایان رسید. علت نام‌گذاری این بنا به عالی قاپو، انتقال درب حرم امام علی به این مکان بوده است. عالی‌قاپو کلمه‌ای ترکی است به معنای
درب بزرگ.
این کاخ ۶ طبقه دارد و ارتفاع عالی قاپو به طور کلی ۴۸ متر است. از قسمت‌های مختلف بنا، تعداد طبقات به یک اندازه دیده نمی‌شود. اگر از شرق به آن نگاه کنید، گویی بنا دو طبقه اما از غرب پنج طبقه به نظر می‌رسد. زیرا اولین طبقه همان همکف است.
به سقف اتاق موسیقی که نگاه کنید، کنده‌کاری‌ها و نقش‌هایی به شکل جام را در میان طرح‌های مینیاتوری می‌بینید. هدف معماران از این کار، جلوگیری از انعکاس صدا و طبیعی جلوه دادن صوت نوازندگان بود. به عبارتی می‌شود گفت این اتاق یک اتاق اکوی سنتی است که با در نظر گرفتن معماری متفاوت و هوشمندانه‌اش در نوع خود کم‌نظیر است